legpuzzels

Weinig kans op een anderhalve meter afstand tussen de mensen op de puzzels van Jan 

In de maand maart steeg het aantal verkochte puzzels van Jan van Haasteren met 87 procent. "Als hij af is, strijken mensen met hun handen over die puzzel, dat heeft ook wel iets erotisch", zegt de 84-jarige puzzelontwerper tegen NU.nl.

Van Haasteren begon op 26-jarige leeftijd met het tekenen van stripverhalen in de studio van Marten Toonder en heeft daarna in samenwerking met andere studio's veel uiteenlopende stripverhalen voltooid.

De afgelopen jaren brengt speelgoed- en spelletjesproducent Jumbo zijn komisch chaotische tekeningen in puzzelvorm uit.

Meneer Van Haasteren, op 84-jarige leeftijd mag u nog meemaken dat heel Nederland aan puzzels verslaafd is geraakt.

"Puzzels waren voor de coronacrisis ook al populair hoor, maar de vraag is inderdaad gestegen. Het is niet leuk dat we met een virus kampen, maar het is wel leuk dat mensen aan het puzzelen zijn."

Op uw puzzels staan grote mensenmassa's afgebeeld en gebeurt van alles. Heeft u ooit overwogen andere motieven te tekenen?

"Als er niet veel gebeurt, hebben mensen de puzzel binnen een dag af. Dat gaat niet. Maar je kunt een puzzel ook door kleurgebruik en contrasten moeilijk maken. Ik zorg er bijvoorbeeld voor dat er niet te veel geel op een plek zit, maar verspreid het over de hele plaat. Of ik teken twee personen die hetzelfde T-shirt dragen, maar zich op twee uiteinden van de puzzel bevinden. Dan moeten mensen toch wel even zoeken. Ik probeer eigenlijk altijd iets te tekenen waarvan ik denk: deze zal wel heel moeilijk zijn. Maar dan kom ik toch weer tot de verrassende ontdekking dat het niet zo lastig was. Het verbaast me soms hoe sommige mensen in staat zijn zo'n puzzel in korte tijd in elkaar te leggen."

De mensen op uw puzzels staan wel heel dicht bij elkaar, hè?

"Misschien moet ik een hele brede plaat maken waarop iedereen heel veel afstand houdt."

Vindt u dat je een puzzel alleen moet maken, of bent u voorstander van gezamenlijk leggen?

"Dat zou je aan de mensen moeten vragen. Vaak gaat het in gezelschap, met hele families. En soms gaat het alleen, dan mag de rest van de familie er niet aankomen. O wee als ze een stukje proberen te leggen. Dan is het oorlog. Maar meestal gaat het in goede gemeenschap. Veel alleenstaanden beleven er ook veel plezier aan."

Wat adviseert u mensen die aan het einde een puzzelstukje missen?

"Als het een Jan van Haasteren-puzzel is, kunnen ze een foto mailen. Dan krijgen ze het desbetreffende puzzelstukje toegestuurd. Het is toch vreselijk als je een stukje mist, wees nou eerlijk. Wat overigens heel leuk is, is dat mensen in een soort opgewonden toestand verkeren als ze een puzzel hebben afgemaakt."

Omdat er dan dopamine vrijkomt?

"Ja, en als hij af is, strijken mensen met hun handen over die puzzel. Dat heeft ook iets erotisch. Ze voelen de bevestiging dat alle stukjes aan elkaar vastzitten. 'He, hij is af!' Dat is wel gek dat mensen dat doen. Maar ik doe het zelf ook, als ik bijvoorbeeld een tafelkleed neerleg. Dan strijk je dat toch glad met je handen? Dat hoort erbij."

Welke herinnering heeft u aan uw eerste puzzel?

"Niet per se aan het motief, maar wel aan het feit dat die puzzel überhaupt werd uitgebracht. Dat had ik niet verwacht. In principe hadden ze liever een mooi aquarel op de puzzel gezet, denk ik. Een humoristische plaat vond men dertig jaar geleden niet altijd een goed idee."

Dus u heeft pionierswerk verricht?

"Eigenlijk wel ja. Hoewel, in Frankrijk en Spanje bestonden soortgelijke puzzels al lang. De strippuzzels van de Spaanse tekenaar Guillermo Mordillo, met die witte poppetjes met grote neuzen, waren in de jaren zeventig ontzettend populair."

Waar ligt eigenlijk de oorsprong van de puzzel?

"Het werd ooit als leermiddel gebruikt. In de middeleeuwen werden puzzels gemaakt van landkaarten. Die werden in stukken gezaagd en kinderen, vooral van welgestelde ouders, moesten die vervolgens weer in elkaar zetten. Zo leerden ze de landen kennen. Het was een soort aardrijkskunde."

Moeten uw tekeningen nog langs een eindredactie voordat er puzzels van gemaakt worden?

"Nee hoor, we doen alles in overleg. Eigenlijk wordt alles op basis van de schetsen goedgekeurd. Dat geldt voor alle tekenaars die aan die platen werken. We hebben ook brainstormsessies bij Jumbo. Dan gaan we zitten en legt ieder zijn lijstje met ideeën op tafel. En van het een komt het ander. Maar op dit moment doen we dat digitaal."